“Trẻ chậm nói có phải bị tự kỷ không?” là câu hỏi thường trực của nhiều bậc phụ huynh khi con mình chưa phát triển ngôn ngữ đúng tiến độ. Mặc dù chậm nói có thể là một dấu hiệu của tự kỷ, nhưng không phải trẻ chậm nói nào cũng bị tự kỷ. Bài viết này Dawn Bridge sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa chậm nói và tự kỷ, cũng như cách phân biệt hai tình trạng này.

I. Trẻ chậm nói và tự kỷ: Mối liên hệ phức tạp

Chậm nói là tình trạng trẻ phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với các bạn cùng trang lứa. Đây có thể là một dấu hiệu sớm của tự kỷ, nhưng cũng có thể do nhiều nguyên nhân khác gây ra. Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. Chậm nói là một trong những khó khăn về giao tiếp mà trẻ tự kỷ thường gặp phải. 

Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. Chậm nói, hoặc khó khăn trong giao tiếp bằng lời nói, là một trong những biểu hiện của bệnh. Trẻ tự kỷ có thể gặp khó khăn trong việc bắt đầu và duy trì cuộc trò chuyện, sử dụng ngôn ngữ không phù hợp ngữ cảnh, hoặc lặp lại các từ và cụm từ một cách máy móc (echolalia).

Mối liên hệ giữa chậm nói và tự kỷ phức tạp ở chỗ chậm nói có thể là một triệu chứng của bệnh. Điều này có nghĩa là một số trẻ chậm nói có thể bị tự kỷ, trong khi một số khác thì không. Chính vì vậy, việc đánh giá toàn diện sự phát triển của trẻ, chứ không chỉ dựa vào việc trẻ chậm nói hay không, là vô cùng quan trọng để xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp can thiệp phù hợp.

II. Dấu hiệu trẻ chậm nói có thể liên quan đến tự kỷ

Khi nào trẻ chậm nói đáng lo ngại và có thể liên quan đến tự kỷ? Hãy chú ý đến các dấu hiệu sau:

• Trẻ chậm nói kèm theo các dấu hiệu khác của tự kỷ: Ví dụ như khó khăn trong giao tiếp bằng mắt, ít quan tâm đến người khác, hành vi lặp đi lặp lại, sở thích hạn chế, nhạy cảm với các kích thích giác quan.

• Trẻ chậm nói và không sử dụng các hình thức giao tiếp khác để bù đắp: Thường không sử dụng cử chỉ, nét mặt hoặc âm thanh để giao tiếp khi chưa nói được.

• Trẻ chậm nói và gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ: Không chỉ chậm nói, trẻ còn khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói.

• Trẻ chậm nói kèm theo sự chậm phát triển ở các lĩnh vực khác: Ví dụ như chậm phát triển vận động, chậm phát triển nhận thức.

III. Nguyên nhân trẻ chậm nói không phải do tự kỷ

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ chậm nói không liên quan đến tự kỷ, bao gồm:

• Các vấn đề về thính giác: Trẻ bị mất thính lực hoặc nghe kém sẽ gặp khó khăn trong việc học nói.

• Các vấn đề về cơ miệng: Một số vấn đề về cấu trúc hoặc chức năng của cơ miệng có thể ảnh hưởng đến khả năng phát âm của trẻ.

• Chậm phát triển ngôn ngữ đơn thuần: Một số trẻ chỉ đơn giản là phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với các bạn cùng trang lứa, nhưng vẫn phát triển bình thường ở các lĩnh vực khác.

• Môi trường ít giao tiếp: Trẻ ít được tiếp xúc với ngôn ngữ, ít được trò chuyện và tương tác với người khác cũng có thể chậm nói.

• Các vấn đề về thần kinh khác: Ví dụ như bại não, hội chứng Down.

 

IV. Khi nào cần đưa trẻ đi khám vì nghi ngờ trẻ chậm nói liên quan đến tự kỷ?

Nếu bạn lo lắng về sự phát triển ngôn ngữ của con mình, đặc biệt khi trẻ có các dấu hiệu nêu trên ở phần II, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá. Việc chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ có cơ hội phát triển tốt nhất. Các chuyên gia sẽ tiến hành đánh giá toàn diện về sự phát triển của trẻ, bao gồm cả kỹ năng ngôn ngữ, giao tiếp, tương tác xã hội, hành vi và nhận thức.

• Trẻ trên 18 tháng tuổi mà chưa nói được từ nào: Mặc dù mỗi trẻ phát triển với tốc độ khác nhau, nhưng hầu hết trẻ 18 tháng tuổi đã có thể nói được một vài từ đơn giản.

• Trẻ trên 2 tuổi mà chưa nói được câu ngắn gồm 2-3 từ: Ở độ tuổi này, trẻ thường đã có thể ghép các từ lại với nhau để tạo thành câu đơn giản.

• Trẻ chậm nói kèm theo các dấu hiệu khác của tự kỷ: Đây là dấu hiệu đáng lo ngại nhất. Hãy chú ý đến các dấu hiệu như khó khăn trong giao tiếp bằng mắt, ít quan tâm đến người khác, hành vi lặp đi lặp lại, sở thích hạn chế và nhạy cảm với các kích thích giác quan.

• Trẻ mất các kỹ năng ngôn ngữ đã có: Nếu trẻ đã từng nói được một vài từ nhưng sau đó lại mất đi khả năng này, đó là một dấu hiệu cảnh báo cần được chú ý.

• Trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ: Trẻ không chỉ chậm nói mà còn khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói, kể cả những yêu cầu đơn giản.

• Trẻ không sử dụng cử chỉ, nét mặt hoặc âm thanh để giao tiếp: Trong khi trẻ chậm nói do nguyên nhân khác thường sử dụng các hình thức giao tiếp phi ngôn ngữ để bù đắp, trẻ tự kỷ thường không làm điều này.

• Gia đình có tiền sử tự kỷ hoặc các rối loạn phát triển khác: Yếu tố di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng nguy cơ mắc chứng tự kỷ.

 

V. Phân biệt trẻ chậm nói do tự kỷ và trẻ chậm nói do nguyên nhân khác

Việc phân biệt trẻ chậm nói do tự kỷ và trẻ chậm nói do nguyên nhân khác đòi hỏi sự đánh giá chuyên môn của bác sĩ. Tuy nhiên, một số điểm khác biệt có thể giúp bạn nhận biết ban đầu:

• Giao tiếp xã hội: Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội, trong khi trẻ chậm nói do nguyên nhân khác vẫn có thể tương tác tốt với người khác.

• Hành vi và sở thích: Trẻ tự kỷ thường có hành vi và sở thích hạn chế, lặp đi lặp lại, trong khi trẻ chậm nói do nguyên nhân khác không có những đặc điểm này.

• Phản ứng với kích thích giác quan: Trẻ tự kỷ thường nhạy cảm với các kích thích giác quan, trong khi trẻ chậm nói do nguyên nhân khác không có vấn đề này.

 

VI. Kết luận

Trẻ chậm nói có thể là một dấu hiệu của tự kỷ, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Điều quan trọng là cha mẹ cần quan sát kỹ sự phát triển của con, chú ý đến các dấu hiệu kèm theo và đưa trẻ đi khám khi cần thiết. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm sẽ giúp trẻ có cơ hội phát triển tốt nhất và hòa nhập cộng đồng.

Đọc thêm

• Hiểu Về Hành Vi Của Trẻ Tự Kỷ: Một Cái Nhìn Chi Tiết
• Hội chứng Down: Nguyên nhân, chẩn đoán, điều trị
• Rối Loạn Phổ Tự Kỷ: Triệu Chứng, Nguyên Nhân, Chẩn Đoán Và Điều Trị