“Trẻ có nhu cầu đặc biệt” là thuật ngữ dùng để chỉ những trẻ em có sự khác biệt đáng kể so với trẻ cùng độ tuổi về thể chất, nhận thức, giao tiếp, xã hội, hoặc hành vi. Điều này có thể bao gồm các tình trạng như tự kỷ, Down, bại não, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), khiếm thính, khiếm thị, và các khó khăn học tập.
Bài viết của Dawn Bridge sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về trẻ có nhu cầu đặc biệt, bao gồm định nghĩa, phân loại, các dấu hiệu nhận biết,…
Ai là Trẻ Có Nhu Cầu Đặc Biệt?
Thuật ngữ “trẻ em có nhu cầu đặc biệt” thường được sử dụng để chỉ những trẻ em gặp khó khăn trong học tập, giao tiếp, hoặc các hoạt động khác do các vấn đề về sức khỏe thể chất, tinh thần, hoặc nhận thức.
- Theo một nghiên cứu từ KidsHealth, đây là những trẻ em cần sự hỗ trợ đặc biệt do các vấn đề về y tế, cảm xúc hoặc học tập.
- Investopedia định nghĩa trẻ có nhu cầu đặc biệt là trẻ em cần được chăm sóc, quan tâm và hỗ trợ đặc biệt mà những trẻ khác không cần.
Thuật ngữ này cũng có thể là một khái niệm pháp lý, đặc biệt trong lĩnh vực nhận con nuôi và chăm sóc nuôi dưỡng, trong đó trẻ em và người giám hộ nhận được sự hỗ trợ để giúp cả hai có cuộc sống hiệu quả. Ngoài ra, nhà nước có thể công nhận tình trạng “trẻ có nhu cầu đặc biệt” để cung cấp các lợi ích và hỗ trợ cho sự phát triển của trẻ.
Tuy nhiên, theo từ điển của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), thuật ngữ “trẻ em có nhu cầu đặc biệt” (child with special needs) hiện nay được xem là lỗi thời. Thuật ngữ được ưa chuộng hơn là “trẻ em khuyết tật” (child with disabilities). Sự thay đổi này phản ánh sự chuyển biến trong cách nhìn nhận và ngôn ngữ sử dụng khi nói về trẻ em có sự khác biệt về phát triển, nhấn mạnh sự tôn trọng và đặt con người lên hàng đầu.
Ở Việt Nam, thuật ngữ “trẻ có nhu cầu đặc biệt” thường được sử dụng để chỉ trẻ em khuyết tật hoặc có các vấn đề về phát triển. Các tài liệu tiếng Việt thường tập trung vào khía cạnh can thiệp và giáo dục hòa nhập cho trẻ có nhu cầu đặc biệt.
Trẻ có nhu cầu đặc biệt rất đa dạng, có thể được phân loại dựa trên các tiêu chí khác nhau như nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng, hoặc lĩnh vực bị ảnh hưởng. Dưới đây là bảng tóm tắt một số dạng trẻ có nhu cầu đặc biệt:
| Loại khuyết tật | Ví dụ | Mô tả |
|---|---|---|
| Khuyết tật về thể chất | Khiếm thị, Khiếm thính, Vận động (bại não, bại liệt) | Trẻ có thị lực hoặc thính lực kém hoặc không có thị lực/thính lực. Trẻ gặp khó khăn trong việc di chuyển, phối hợp vận động. 1 Trẻ khuyết tật về thể chất có thể cần những hỗ trợ đặc biệt về môi trường, chẳng hạn như đường dốc hoặc thang máy để di chuyển dễ dàng hơn9. |
| Khuyết tật về trí tuệ | Chậm phát triển trí tuệ, Hội chứng Down | Trẻ có chỉ số IQ thấp hơn mức trung bình, gặp khó khăn trong học tập và các hoạt động tư duy. Hội chứng Down là một rối loạn di truyền gây ra chậm phát triển trí tuệ và các vấn đề về sức khỏe khác1. |
| Rối loạn phát triển | Tự kỷ, Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), Rối loạn học tập (khó đọc, khó viết) | Trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội, tương tác và có các hành vi lặp đi lặp lại (tự kỷ). Trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung, kiểm soát hành vi và thường hiếu động quá mức (ADHD). Trẻ gặp khó khăn trong việc đọc, viết, hoặc tính toán1. |
| Khuyết tật về ngôn ngữ và lời nói | Chậm nói, Nói lắp | Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ so với các bạn đồng trang lứa. Trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm lưu loát8. |
| Các dạng khác | Trẻ có năng khiếu, Trẻ mắc bệnh hiểm nghèo, Trẻ bị chấn thương tâm lý, Dị ứng thực phẩm, Cơn hoảng loạn | Trẻ có khả năng vượt trội trong một hoặc nhiều lĩnh vực. Trẻ mắc các bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển. Trẻ trải qua các sự kiện gây tổn thương về mặt tinh thần. Trẻ gặp khó khăn với các loại dị ứng thực phẩm hoặc trải qua các cơn hoảng loạn10. |
Điều quan trọng cần nhớ là “nhu cầu đặc biệt” là một phạm trù rộng và mỗi trẻ đều có những nhu cầu riêng biệt.
Tầm Quan Trọng của Can Thiệp Sớm và Giáo Dục Hòa Nhập
Can thiệp sớm và giáo dục hòa nhập đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ trẻ có nhu cầu đặc biệt.
-
Can thiệp sớm: Các chương trình can thiệp sớm tập trung vào giai đoạn từ 0-6 tuổi, thời điểm não bộ trẻ có khả năng phát triển mạnh mẽ nhất. Can thiệp sớm giúp trẻ phát triển các kỹ năng cơ bản về vận động, nhận thức, giao tiếp, và thích nghi xã hội.
-
Giáo dục hòa nhập: Mục tiêu của giáo dục hòa nhập là tạo cơ hội cho trẻ có nhu cầu đặc biệt học tập cùng với trẻ bình thường trong môi trường giáo dục chung. Điều này giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, tăng cường sự tự tin và hòa nhập cộng đồng.
Những Sai Lầm Thường Gặp của Phụ Huynh
Khi phát hiện con có nhu cầu đặc biệt, nhiều phụ huynh thường mắc phải một số sai lầm sau:
-
Phủ nhận hoặc trì hoãn việc tìm kiếm sự hỗ trợ: Vì lo sợ, xấu hổ hoặc không hiểu biết, một số phụ huynh trì hoãn việc đưa con đi khám và can thiệp sớm.
-
Quá kỳ vọng hoặc áp đặt lên con: Mỗi trẻ có nhu cầu đặc biệt đều có tốc độ phát triển riêng. Việc đặt kỳ vọng quá cao hoặc so sánh con với trẻ khác có thể gây áp lực và làm giảm sự tự tin của trẻ.
-
Không tìm hiểu kỹ về nhu cầu của con: Mỗi loại khuyết tật hay rối loạn đều có những đặc điểm riêng. Phụ huynh cần tìm hiểu kỹ về tình trạng của con để có thể hỗ trợ con một cách hiệu quả nhất.
Hỗ Trợ Trẻ có Nhu Cầu Đặc Biệt
Để hỗ trợ trẻ có nhu cầu đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng:
-
Gia đình: Cha mẹ là người đồng hành quan trọng nhất của trẻ. Cần tạo môi trường yêu thương, chấp nhận và hỗ trợ con phát triển. Tìm hiểu về tình trạng của con và tham gia tích cực vào quá trình can thiệp.
-
Nhà trường: Cung cấp chương trình giáo dục phù hợp với nhu cầu của trẻ, tạo môi trường học tập an toàn và hỗ trợ.
-
Cộng đồng: Nâng cao nhận thức của cộng đồng về trẻ có nhu cầu đặc biệt, tạo điều kiện cho trẻ hòa nhập xã hội.
Trẻ có nhu cầu đặc biệt cần được yêu thương, tôn trọng và hỗ trợ như bất kỳ đứa trẻ nào khác. Việc can thiệp sớm, giáo dục hòa nhập và sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng sẽ giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng và có một cuộc sống ý nghĩa.
Bài viết từ Dawn Bridge cung cấp thông tin không thay thế cho lời khuyên y tế. Chúng tôi khuyến khích bạn nói chuyện với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn (bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký, dược sĩ, v.v.) về mối quan tâm của bạn, các câu hỏi về hoặc việc sử dụng thực phẩm bổ sung và những gì có thể tốt nhất cho sức khỏe tổng thể của bạn. Bất kỳ đề cập nào trong thông tin này về một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể hoặc khuyến nghị từ một tổ chức hoặc hiệp hội nghề nghiệp đều không thể hiện sự chứng thực của Dawn Bridge về sản phẩm, dịch vụ hoặc lời khuyên chuyên môn đó.