Trục Não Ruột Trong Rối Loạn Phổ Tự Kỷ

Giới thiệu

Trục não ruột là một hệ thống giao tiếp hai chiều phức tạp giữa não bộ và đường ruột, liên quan đến hệ thần kinh, hệ thống miễn dịch và hệ vi sinh vật đường ruột. Sự mất cân bằng trong trục não ruột, như rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột (dysbiosis), có liên quan đến các vấn đề về đường tiêu hóa và các rối loạn thần kinh, bao gồm cả ASD.

Có hơn 100 nghìn tỷ loài vi khuẩn trên da, đường hô hấp, đường sinh dục và phần lớn các vi sinh vật sống trong ruột. Ngày nay, các nhà khoa học đã tiến hành nhiều nghiên cứu cho thấy sức khỏe tâm thần có mối liên quan chặt chẽ với trục não ruột. Những người mắc rối loạn phổ tự kỷ có các triệu chứng đường tiêu hóa cụ thể. Rối loạn phổ tự kỷ là một trong những rối loạn tâm thần mà cơ chế bệnh sinh có thể liên quan với trục não ruột. Mặc dù mối quan hệ giữa ASD và trục não ruột chưa được xác định rõ ràng, việc thiết lập lại cân bằng nội môi ruột và thúc đẩy sức khỏe đường ruột có thể là một liệu pháp đầy hứa hẹn.

Cơ chế đề xuất của trục não ruột và chứng tự kỷ

Nhiều nghiên cứu trên động vật và người cho thấy có mối liên hệ chặt chẽ giữa ASD và vi khuẩn đường ruột. Mặc dù chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng người ta cho rằng vi khuẩn đường ruột giao tiếp với hệ thần kinh trung ương (CNS) thông qua một số chất chuyển hóa như Axit béo chuỗi ngắn (SCFA), đáng chú ý là butyrate và propionate.

Axit béo chuỗi ngắn (SCFA)

SCFAs có thể điều hòa sản xuất các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và dopamine bằng cách đi vào não thông qua hàng rào máu não. Ngoài ra, SCFA đóng vai trò trong hoạt động miễn dịch bằng cách điều chỉnh sự tiết cytokine của tế bào T. Các nghiên cứu cho thấy tổng lượng SCFA thấp hơn ở bệnh nhân ASD so với người bình thường. Có sự giảm đáng kể nồng độ butyrate, trong khi propionate lại cao hơn so với những người có hệ thần kinh bình thường.

Butyrate

Đây là một axit béo chuỗi ngắn chính và có tính chất chống viêm trong ruột não và chức năng bảo vệ thần kinh. Mặc dù vai trò của Butyrate vẫn chưa được xác định rõ ràng, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể có mối tương quan giữa việc giảm butyrate và bệnh lý của ASD.

Propionate

Propionate là một axit béo chuỗi ngắn phổ biến khác được sản xuất bởi một số vi khuẩn trong ruột. Nồng độ Propionate phù hợp có tác dụng bảo vệ cơ thể, đáng chú ý là giảm cholesterol và tính chất chống viêm. \

Rối loạn hệ vi sinh đường ruột

Rối loạn tiêu hóa (GI) phổ biến hơn nhiều ở trẻ em mắc ASD so với những người bình thường ở cùng nhóm tuổi. Các nghiên cứu khác nhau cũng đã báo cáo mối liên hệ giữa rối loạn GI và kiểu hình hành vi của ASD. Bên cạnh các khiếm khuyết kỹ năng xã hội, hành vi hung hăng và bùng nổ tâm lý đã được báo cáo thường xuyên hơn ở trẻ em mắc ASD có rối loạn tiêu hóa (GI).

Firmicutes, Bacteroidetes, Clostridium

Nhiều nghiên cứu đã quan sát thấy sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột trong ASD. Những phát hiện điển hình bao gồm sự gia tăng đáng kể tỷ lệ Firmicutes so với Bacteroidetes (Mặc dù không phải lúc nào cũng vậy, nhưng thường là do giảm Bacteroidetes) và mức độ Clostridium (một loại vi khuẩn phổ biến gây viêm ruột), trong đó các điều kiện này không có mặt ở trẻ em bình thường và đối tượng kiểm soát. Đồng thời, mức độ Clostridium cũng có mối tương quan thuận với mức độ nghiêm trọng của ASD.

Bfidobacterium, Lactobacillus

Các chủng probiotic như Bifidobacterium và Lactobacillus đã được nghiên cứu trong các rối loạn thần kinh và tâm thần, và kết quả là đầy hứa hẹn. Một số probiotic đã chứng minh hiệu quả trong việc cải thiện lo lắng, các triệu chứng GI liên quan đến stress và căng thẳng tâm lý, cũng như cải thiện một số dấu ấn sinh học trong não như glutamate, N-acetyl aspartate và GABA.

Một số liệu pháp đầy hứa hẹn sử dụng lý thuyết về trục não ruột

Bổ sung Probiotic

Probiotic là những vi khuẩn “tốt” trong vi khuẩn đường ruột, chúng đóng vai trò trong việc duy trì sức khỏe đường ruột và điều hòa hệ thống miễn dịch. Trong những năm gần đây, các chất bổ sung probiotic ngày càng phổ biến trên toàn thế giới và có thể được tìm thấy ở hầu hết các cửa hàng sức khỏe hoặc hiệu thuốc.

Trong trường hợp ASD, một số nghiên cứu trên người cho thấy bổ sung probiotic có thể cải thiện các triệu chứng ASD. Một nghiên cứu trường hợp cho thấy sự cải thiện sau khi uống kết hợp probiotic 8 chủng trong ba tháng được đo bằng “Lịch trình Quan sát Chẩn đoán Tự kỷ” hiệu quả kéo dài đến 9 tháng sau khi ngừng bổ sung. Một nghiên cứu khác cho thấy sự cải thiện sau khi bổ sung probiotic trong 4 tuần và huấn luyện “Phân tích Hành vi Ứng dụng”.:

Chế độ ăn uống 

Chế độ ăn uống loại bỏ, chẳng hạn như chế độ ăn uống không chứa gluten và casein, có thể giúp cải thiện các triệu chứng ASD ở một số trẻ em.

Cấy ghép vi khuẩn đường ruột

Cấy ghép vi khuẩn đường ruột (FMT – một thủ thuật để chuyển vi khuẩn phân và các vi sinh vật khác từ người hiến tặng khỏe mạnh sang người khác) đang được nghiên cứu tích cực như một phương pháp điều trị mới cho nhiều bệnh liên quan đến vi khuẩn đường ruột. FMT có thể thay đổi sự đa dạng của vi khuẩn đường ruột thông qua việc cấy ghép phân; thủ tục này thường được sử dụng để điều trị nhiễm trùng Clostridium difficile tái phát. Một nghiên cứu liên quan đến 18 trẻ em mắc ASD vào năm 2017 đã chứng minh hiệu quả điều trị của FMT ở trẻ em mắc ASD. Sự cải thiện về triệu chứng tự kỷ, rối loạn tiêu hóa và sự đa dạng của vi khuẩn đường ruột đã được quan sát thấy sau khi điều trị. Năm 2019, cùng nhóm các nhà nghiên cứu đã thực hiện một nghiên cứu theo dõi đối với cùng một đối tượng. Sự cải thiện triệu chứng dường như kéo dài đến hai năm sau khi điều trị.

Kết luận

Chất lượng kết quả của các nghiên cứu được đề cập ở trên bị hạn chế bởi thiết kế nghiên cứu và số lượng người tham gia. Hiệu quả của điều trị bằng probiotic cần nhiều nghiên cứu quy mô lớn hơn, dài hạn và thiết kế tốt hơn để xác thực thêm. Mặc dù còn quá sớm để kết luận về hiệu quả của liệu pháp probiotic, nhưng việc nhận thức được mối liên hệ giữa vi khuẩn đường ruột và các triệu chứng ASD là một bước tiến lớn hướng tới điều trị ASD.