Tự Kỷ Tăng Động Là Gì?
Tự kỷ tăng động là sự kết hợp giữa hai rối loạn phát triển phổ biến: rối loạn phổ tự kỷ (ASD) và rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Đây là tình trạng mà một người có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp, tương tác xã hội, đồng thời có các biểu hiện tăng động và giảm khả năng tập trung.
Mặc dù tự kỷ và tăng động là hai dạng rối loạn riêng biệt, nhưng chúng có thể cùng tồn tại ở một cá nhân. Điều này khiến việc chẩn đoán và điều trị trở nên phức tạp hơn.
Biểu Hiện Của Trẻ Tự Kỷ Tăng Động
Tăng động (ADHD) là một rối loạn liên quan đến não bộ, với các đặc điểm như hiếu động quá mức, thiếu tập trung và hành vi bốc đồng. Một số trẻ có thể mắc đồng thời cả tự kỷ và tăng động, khiến việc chẩn đoán trở nên phức tạp. Theo thống kê từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 14% trẻ bị ADHD cũng gặp phải tự kỷ.
-
Không thể ngồi yên, luôn di chuyển hoặc ngọ nguậy.
-
Khó tập trung vào một hoạt động nhưng lại quá chú tâm nếu hứng thú.
-
Không phản ứng khi được gọi tên, đặc biệt khi đang tập trung vào một thứ gì đó.
-
Khả năng giao tiếp yếu, nói không rõ ràng hoặc thiếu logic.
-
Dễ cáu gắt, kích động khi không được đáp ứng nhu cầu.
-
Có thể tự làm tổn thương bản thân hoặc người khác trong trạng thái kích thích.
Nguyên Nhân Gây Ra Tự Kỷ Tăng Động
Nguyên nhân gây ra tự kỷ tăng động hiện vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Tương tự như tự kỷ (ASD) và rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) riêng lẻ, tự kỷ tăng động được cho là do sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố, bao gồm cả di truyền và môi trường.
Yếu Tố Di Truyền
Di truyền được cho là đóng vai trò quan trọng trong nguyên nhân gây ra tự kỷ tăng động. Nghiên cứu cho thấy:
-
Gen di truyền: Một số gen được cho là làm tăng nguy cơ mắc cả ASD và ADHD. Trẻ em có cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc một trong hai rối loạn này có nguy cơ cao hơn mắc tự kỷ tăng động.
-
Đột biến gen: Một số đột biến gen có thể liên quan đến cả ASD và ADHD.
Yếu Tố Môi Trường
Một số yếu tố môi trường được cho là có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ tăng động, bao gồm:
-
Các biến chứng trong thai kỳ: Nhiễm trùng, tiếp xúc với chất độc hại, hoặc sử dụng một số loại thuốc trong thai kỳ.
-
Sinh non hoặc nhẹ cân: Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân có nguy cơ cao hơn mắc các vấn đề về phát triển thần kinh, bao gồm cả tự kỷ tăng động.
-
Tiếp xúc với các chất độc hại sau khi sinh: Chì, thuốc trừ sâu và các chất ô nhiễm khác.
Sự Tương Tác Giữa Gen Và Môi Trường
Nhiều khả năng nguyên nhân gây ra tự kỷ tăng động là do sự tương tác phức tạp giữa gen và môi trường. Các yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến cách các gen biểu hiện, làm tăng nguy cơ mắc cả ASD và ADHD.
Các Yếu Tố Sinh Học Khác
Một số yếu tố sinh học khác cũng được cho là có liên quan đến tự kỷ tăng động, bao gồm:
-
Sự khác biệt về cấu trúc và chức năng não: Nghiên cứu hình ảnh não cho thấy có sự khác biệt về cấu trúc và chức năng não ở trẻ mắc cả ASD và ADHD.
-
Sự mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh: Mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và norepinephrine có thể đóng vai trò trong cả ASD và ADHD.
Can Thiệp Và Hỗ Trợ Cho Trẻ Tự Kỷ Tăng Động
Can thiệp và hỗ trợ cho trẻ tự kỷ tăng động là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực và tình yêu thương từ phía gia đình, nhà trường và các chuyên gia. Không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng can thiệp đúng cách sẽ giúp trẻ tự kỷ tăng động phát triển các kỹ năng, quản lý triệu chứng và đạt được chất lượng cuộc sống tốt nhất.
Tiếp Cận Đa Chiều
Do sự kết hợp của cả tự kỷ (ASD) và rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), can thiệp cho trẻ tự kỷ tăng động cần một tiếp cận đa chiều, nhắm vào các triệu chứng của cả hai rối loạn. Điều này thường bao gồm kết hợp các liệu pháp sau:
-
Liệu pháp hành vi: Sử dụng các nguyên tắc của phân tích hành vi ứng dụng (ABA) để dạy trẻ các kỹ năng mới, giảm hành vi không mong muốn (như tăng động, bốc đồng, khó tập trung) và tăng cường hành vi tích cực.
-
Liệu pháp tâm lý: Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) giúp trẻ nhận biết và thay đổi suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực, từ đó cải thiện hành vi và khả năng tự điều chỉnh. Liệu pháp tâm lý cũng giúp trẻ xử lý các vấn đề cảm xúc và xã hội.
-
Trị liệu ngôn ngữ: Giúp trẻ cải thiện kỹ năng giao tiếp, bao gồm ngôn ngữ nói, phi ngôn ngữ và khả năng hiểu ngôn ngữ. Trẻ có thể học cách diễn đạt nhu cầu, suy nghĩ và cảm xúc hiệu quả hơn.
-
Trị liệu nghề nghiệp: Hỗ trợ trẻ phát triển các kỹ năng vận động, kỹ năng tự chăm sóc và kỹ năng tham gia các hoạt động hàng ngày. Điều này giúp trẻ tự lập hơn trong cuộc sống.
-
Trị liệu tích hợp cảm giác: Giúp trẻ tự kỷ tăng động điều chỉnh phản ứng với các kích thích cảm giác, giảm bớt sự nhạy cảm quá mức hoặc kém nhạy cảm với ánh sáng, âm thanh, xúc giác.
-
Thuốc (cho ADHD): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê toa thuốc để giúp trẻ kiểm soát các triệu chứng tăng động, bốc đồng và khó tập trung. Việc sử dụng thuốc cần được theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ.
Hỗ Trợ Tại Nhà Và Trường Học
-
Gia đình: Cha mẹ đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ trẻ. Tạo môi trường gia đình yêu thương, ổn định, có quy tắc rõ ràng và hỗ trợ trẻ áp dụng các kỹ thuật can thiệp đã học tại nhà.
-
Nhà trường: Giáo viên cần được đào tạo về tự kỷ và ADHD, điều chỉnh phương pháp giảng dạy và môi trường học tập cho phù hợp với nhu cầu của trẻ. Hợp tác chặt chẽ với gia đình và chuyên gia để xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục cá nhân (IEP).
Sự Kiên Trì Và Nhẫn Nại
Can thiệp và hỗ trợ cho trẻ tự kỷ tăng động là một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và nhẫn nại từ phía tất cả mọi người involved. Sự tiến bộ của trẻ có thể chậm và không đồng đều, nhưng với sự hỗ trợ đúng cách, trẻ có thể đạt được những thành tựu đáng kể.
Kết luận
Tự kỷ tăng động là một tình trạng phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết và hỗ trợ đặc biệt. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm là rất quan trọng để giúp trẻ phát triển tốt nhất và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Đọc thêm:
Bài viết từ Dawn Bridge cung cấp thông tin không thay thế cho lời khuyên y tế. Chúng tôi khuyến khích bạn nói chuyện với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn (bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký, dược sĩ, v.v.) về mối quan tâm của bạn, các câu hỏi về hoặc việc sử dụng thực phẩm bổ sung và những gì có thể tốt nhất cho sức khỏe tổng thể của bạn. Bất kỳ đề cập nào trong thông tin này về một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể hoặc khuyến nghị từ một tổ chức hoặc hiệp hội nghề nghiệp đều không thể hiện sự chứng thực của Dawn Bridge về sản phẩm, dịch vụ hoặc lời khuyên chuyên môn đó.