Các Công Cụ Đánh Giá Trẻ Tự Kỷ

Việc đánh giá trẻ tự kỷ là một quá trình quan trọng nhằm xác định đúng tình trạng của trẻ, từ đó xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp. Các công cụ đánh giá giúp đo lường và phân tích những khía cạnh khác nhau trong hành vi, giao tiếp và khả năng học tập của trẻ. Bài viết này Dawn Bridge sẽ giới thiệu tới ba mẹ chi tiết về các thang đo phổ biến mà các chuyên gia thường sử dụng các công cụ đánh giá trẻ tự kỷ.

Một số công cụ đánh giá trẻ tự kỷ 

Thang đo CARS (Childhood Autism Rating Scale)

Thang đo CARS được thiết kế để xác định mức độ nghiêm trọng của rối loạn phổ tự kỷ (ASD) ở trẻ. Đây là một công cụ đánh giá đáng tin cậy và được sử dụng phổ biến trên toàn thế giới.

• Đối tượng: Trẻ từ 2 tuổi trở lên.
• Cách thực hiện: CARS đánh giá trẻ trên 15 lĩnh vực như giao tiếp, cảm xúc, phản ứng giác quan, và mối quan hệ xã hội. Chuyên gia sẽ quan sát trẻ và chấm điểm từ 1 (bình thường) đến 4 (nghiêm trọng).
• Ưu điểm:
  • Đơn giản, dễ áp dụng.
  • Phân biệt mức độ tự kỷ từ nhẹ đến nặng.
• Nhược điểm:
  • Dựa nhiều vào quan sát của chuyên gia, nên cần người thực hiện có kinh nghiệm.

Thang đo M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers)

M-CHAT là một công cụ sàng lọc được thiết kế để phát hiện nguy cơ tự kỷ ở trẻ từ 16-30 tháng tuổi.

• Đối tượng: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Cách thực hiện: Cha mẹ trả lời một bảng câu hỏi gồm 20 mục về hành vi của trẻ, như khả năng giao tiếp, phản ứng với âm thanh, và sở thích chơi đồ chơi.
• Ưu điểm:
  • Dễ thực hiện và nhanh chóng.
  • Có thể sử dụng tại nhà hoặc trong các buổi khám định kỳ.
• Nhược điểm:
  • Không phải là công cụ chẩn đoán, chỉ gợi ý nguy cơ cần đánh giá chuyên sâu.

Thang đo MacArthur-Bates CDI (Communicative Development Inventories)

Thang đo này tập trung vào đánh giá khả năng phát triển ngôn ngữ và giao tiếp ở trẻ nhỏ.

• Đối tượng: Trẻ từ 8-30 tháng tuổi.
• Cách thực hiện: Cha mẹ điền vào một bảng câu hỏi về khả năng hiểu và sử dụng từ vựng, cử chỉ, hoặc cụm từ của trẻ.
• Ưu điểm:
  • Xác định sớm các vấn đề liên quan đến ngôn ngữ.
  • Phù hợp với trẻ nhỏ chưa nói được hoặc có ngôn ngữ hạn chế.
• Nhược điểm:
  • Chỉ tập trung vào ngôn ngữ, không đánh giá toàn diện các khía cạnh khác.

Thang đo ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule)

ADOS được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán tự kỷ, là một công cụ mạnh mẽ giúp đánh giá hành vi, giao tiếp, và khả năng tương tác xã hội.

• Đối tượng: Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên, bao gồm cả người lớn.
• Cách thực hiện: Trẻ tham gia các hoạt động có cấu trúc được thiết kế để chuyên gia quan sát hành vi, phản ứng và kỹ năng giao tiếp. ADOS có các module khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ phát triển của trẻ.
• Ưu điểm:
  • Đánh giá chính xác các biểu hiện đặc trưng của tự kỷ.
  • Phù hợp cho nhiều độ tuổi và mức độ nghiêm trọng.
• Nhược điểm:
  • Đòi hỏi chuyên gia được đào tạo bài bản thực hiện.
  • Thời gian thực hiện dài và chi phí cao.

Thang đo REEL (Receptive-Expressive Emergent Language Scale)

REEL tập trung vào đánh giá khả năng tiếp nhận và biểu đạt ngôn ngữ của trẻ, hỗ trợ phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến ngôn ngữ ở trẻ tự kỷ.

• Đối tượng: Trẻ từ sơ sinh đến 3 tuổi.
• Cách thực hiện: Cha mẹ trả lời các câu hỏi về sự phát triển ngôn ngữ của trẻ, như khả năng hiểu lời nói và biểu đạt ý muốn.
• Ưu điểm:
  • Đánh giá được cả ngôn ngữ tiếp nhận và biểu đạt.
  • Thích hợp cho trẻ nhỏ.
• Nhược điểm:
  • Không đánh giá toàn diện các khía cạnh khác ngoài ngôn ngữ.

Thang đo Conners

Công cụ này thường được sử dụng để đánh giá các vấn đề hành vi như tăng động giảm chú ý (ADHD), nhưng cũng có thể hỗ trợ nhận diện các triệu chứng tự kỷ.

• Đối tượng: Trẻ em từ 6 tuổi trở lên.
• Cách thực hiện: Cha mẹ và giáo viên điền vào bảng câu hỏi liên quan đến hành vi của trẻ, như khả năng chú ý, cảm xúc, và giao tiếp.
• Ưu điểm:
  • Đánh giá hành vi từ nhiều nguồn thông tin khác nhau.
  • Dễ sử dụng và phổ biến.
• Nhược điểm:
  • Không chuyên biệt cho tự kỷ, chủ yếu dành cho ADHD.

Thang đo Vanderbilt

Tương tự Conners, thang đo Vanderbilt thường được sử dụng trong đánh giá ADHD nhưng cũng hữu ích trong việc phát hiện các vấn đề hành vi ở trẻ tự kỷ.

• Đối tượng: Trẻ từ 6 tuổi trở lên.
• Cách thực hiện: Cha mẹ và giáo viên trả lời bảng câu hỏi đánh giá hành vi, khả năng học tập, và các triệu chứng cảm xúc.
• Ưu điểm:
  • Đánh giá tổng quan các vấn đề hành vi ở trẻ.
  • Phù hợp cho trẻ lớn.
• Nhược điểm:
  • Không tập trung vào tự kỷ mà chỉ hỗ trợ bổ sung.

Thang đo SNAP-IV

SNAP-IV là công cụ đánh giá các triệu chứng ADHD và rối loạn hành vi, nhưng cũng có giá trị trong việc nhận diện các vấn đề kèm theo ở trẻ tự kỷ.

• Đối tượng: Trẻ từ 6-18 tuổi.
• Cách thực hiện: Cha mẹ và giáo viên điền vào bảng câu hỏi đánh giá khả năng chú ý, kiểm soát hành vi, và cảm xúc.
• Ưu điểm:
  • Đánh giá được các vấn đề hành vi phức tạp.
• Nhược điểm:
  • Không phải là công cụ chuyên biệt cho tự kỷ.

Lời khuyên cho cha mẹ

• Tìm đúng chuyên gia: Đảm bảo rằng người thực hiện đánh giá có kinh nghiệm và được đào tạo bài bản.
• Hiểu rõ mục tiêu: Một số công cụ chỉ để sàng lọc, trong khi các công cụ khác chuyên dùng để chẩn đoán hoặc hỗ trợ đánh giá sâu hơn.
• Kiên nhẫn: Quá trình đánh giá có thể kéo dài, nhưng đó là bước đầu để xây dựng kế hoạch can thiệp hiệu quả.

Kết luận

Đánh giá trẻ tự kỷ là bước đầu quan trọng giúp cha mẹ và chuyên gia hiểu rõ hơn về tình trạng phát triển của trẻ. Việc sử dụng các công cụ như thang đo CARS, M-CHAT, ADOS, REEL, và những công cụ khác không chỉ hỗ trợ chẩn đoán chính xác mà còn giúp xây dựng kế hoạch hỗ trợ và can thiệp phù hợp.

Cha mẹ đóng vai trò then chốt trong việc quan sát, ghi nhận và cung cấp thông tin chi tiết về hành vi, giao tiếp của con. Hãy nhớ rằng, tự kỷ không phải là một giới hạn mà là một cách khác biệt để nhìn nhận và trải nghiệm thế giới. Với sự hỗ trợ đúng đắn và kịp thời, trẻ có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Đọc thêm

• Hồi Phục Chức Năng Cho Trẻ Tự Kỷ
• Bại Não: Triệu Chứng, Nguyên Nhân, Chuẩn Đoán Và Điều Trị
• Chất Dẫn Truyền Thần Kinh Là Gì?
• Hỗ Trợ Cha Mẹ Khi Chuẩn Đoán Con Có Nhu Cầu Đặc Biệt